Diabetus Mellitus (şeker hastalığı) bir çok organı etkileyen bir hastalıktır. Şeker hastalığına bağlı en sık hastaneye kabul nedeni ayak enfeksiyonları ve ülserlerdir. Ayaktaki duyma hissinin azalması (nöropati) ve ayak şekil bozukluğu ülser gelişiminin asıl nedenidir. Ayaktaki kuruluğa bağlı çatlaklar ve sonucunda enfeksiyonlar gelişebilir. Tüm diabetik hastaların % 25’inin hastaneye yatırılması gereken ayak enfeksiyonu gelişir ve bunlarında % 15’ine amputasyon uygulanır.
Korunma
Kan şekeri kontrolünün çok sıkı yapılması
Sigara içilmemesi
Ayak, kalorifer gibi sıcak yerlere temas ettirilmemeli
Çıplak ayakla yürünmemeli
Ayakkabı giyilmeden önce içinin elle yabancı cisim varlığı açısından kontrol edilmeli
Açık ayakkabılar veya parmak arası terlikler giyilmemelidir
Beyaz çorap giyiniz ve çoraplarda yırtık olmamasına dikkat ediniz. Sıkı elastik bantları olan çoraplar giymeyiniz.
Kışın yün çoraplar giyerek soğuktan etkilenmeyi azaltınız. Koruyucu ayakkabılar giyerek yağmur ve kardan ayağın ıslanmasını engelleyiniz.
Ayaklar hergün yıkanmalı ve kurulanmalıdır (özellikle parmak araları)
Ayaklarınızı yıkamak için kimyasal maddeler veya güçlü kimyasal antiseptikler kullanmayınız
Kuruluk ve çatlakları önlemek için nemlendiriciler kullanılmalıdır
Ayaktaki nasırlar için bandlar veya flasterler kullanmayınız, cildinizde soyulma ve yaralara yol açabilir.
Tırnaklar çok kısa kesilmemelidir, görme sorunu olanlar yakınlarından veya doktorundan yardım istemelidir.
Ayaktaki her türlü yara için zaman geçirmeden doktora başvurulmalıdır. Diabetik yaralar koruyucu duyunun az olması veya hiç olmaması nedeni ile genellikle ağrısızdır. Hastalar ve yakınları yaranın ağrısız olması nedeni ile kendileri tedaviyi üstlenirler veya doktora geç başvururlar.
Diabetik yaraların özellikle damarsal sorunu olanlarda veya yeterli tedavi görmemiş olanlarda günler içinde ciddi ilerleme gösterdiği bilinmelidir.
Şeker Hastalığına Bağlı Gelişebilecek Ayak Sorunları
Diabetik ülser: Aşırı basınca bağlı cilt ve cilt altı dokusunun kaybı
Nöropati: Sinir hasarına bağlı duyma, motor (kaslarda ve eklemlerde gelişen değişiklikler) ve otonomik (terleme yetersizliği ve çatlaklar) sistemde gelişen hasardır
Osteomyelit (kemik iltihabı): Yüzeydeki ülserin derinleşip kemik enfeksiyonuna yol açması
Charcot eklemi: Özellikle 10 yıldan fazla diabeti olan hastalardaki ciddi eklem hasarı ve ayak şekil bozukluğu karakterizedir. Sıklıkla tanı konulması geçikir ve enfeksiyon ön tanısı ile antibiyotikler kullanılır.
Amputasyon: Enfeksiyon ve dolaşım yetersizliğine bağlı parmak veya ayağın kesilmesi işlemi
AYAK ÜLSERLERİ (İYİLEŞMEYEN YARA) VE TAM TEMASLI ALÇI (TOTAL CONTACT CAST)
Diabetik hastalar çeşitli nedenler ile ciddi sorunlarla karşılaşabilir.
– Nöropati (özellikle az hissetme )
– Vasküler hastalıklar (damarsal)
– İnfeksiyona direncin azalması
Nöropati sonucu parmak kaslarında kısalma ve parmak şekil bozuklukları (pençe parmak) gelişir. Pençe parmak ayakkabı içinde basıya bağlı ilk önce kızarıklık takiben de yara açılmasına kadar uzanan bir süreci başlatabilir.
Az hissetmeye (duyusal nöropati) bağlı basit yaralar takiben derin ülserlere yol açar.
Ayakta şekil bozukluğunun ikinci nedeni ise Charcot eklemi olarak bilinir. Bu durumun gelişiminde: nöropati veya koruyucu duyunun (protective sensation) azalmasına bağlı ayağın mikro-travmalar nedeni ile şekil bozukluğuna uğraması (deformasyon) ve kırıkların gelişmesidir. Ayaktaki şekil bozukluğuna (genellikle rocker-bottom) yürüme sırasında birim alana binen yüklerin artmasına bağlı (kemik çıkıntılara bağlı) yaralar gelişir.
Tam temaslı alçı, Charcot ekleminin gelişmekte olduğu erken dönemde, şekil bozukluğunu önlemek için oldukça yararlıdır. Ayak tabanında iyleşmeyen yara gelişen hastalarda aynı yöntem ile tam temaslı alçı uygulaması, yük dağılımını düzelttiği için etkindir.
Bu alçının uygulanacağı kişilerde damarsal sorun olmamalıdır, Alçının uygulaması diğer alçılara göre değişiklik gösterir ve teknik olarak zordur. Sadece bu konuda deneyimli ortopedik cerrahlar tarafından yapılmalıdır.
A. Oznur: Syme ankle disarticulation: A simplified technique.
Foot & Ankle Int. 22;4:484-5, 2001.
A. Oznur. Management of large soft-tissue defects in a diabetic patient.
Foot & Ankle Int, 24(1):79-82,2003.
A. Oznur, M. Tokgözoğlu: Closure of central defects of the forefoot with external fixation.
Journal of Foot and Ankle Surgery, 43(1):56-9, 2004
A. Oznur, H. Ozer: Ray amputation with limited incision. Foot & Ankle Int. 27(5):382,2006.
Zgonis T, Oznur A, Roukis TS: A novel technique for closing difficult diabeetic cleft foot wounds with skin grafting and a ring-type external fixation system.
Operative Techniques in Orthopaedics, 2006
Oznur A, Zgonis T: Closure of major diabetic foot wounds and defects with external fixation. Clin Podiatr Med Surg. 2007 Jul;24(3):519-28
A. Öznur: Nöroartropati ve ayak bileği kırıkları. Diabetik Ayak, Editör T. Ünsaldı 2001.
M. Tokgözoğlu, A. Öznur: Kemik Enfeksiyonları, Editör: İ. Sayek Cerrahi Enfeksiyonlar, 2001.
A. Öznur: Diabetik Ayak, Editör: İ. Sayek, Genel Cerrahi, 2004.